حین مهاجرت از MS SQL Server 2005 به نسخه 2008 متوجه شدیم که اشکالی در نمایش گزارشات در MS SQL Reporting Services وجود دارد. اکثر گزارشات بر اساس فونتهای «سری بی شرکت برنا رایانه» ساخته شده بودند و حالا که آنها را با Reporting Services 2008 باز می‌کردیم حروف انگلیسی هم در rdl و هم در خروجی گزارشات ایراد داشته و به صورت مربع نشان داده می‌شدند. بعد از کمی بررسی مشخص شد که مشکل به خاطر این است که فونتهای «سری بی برنا رایانه» الفبای انگلیسی را پیاده سازی نکرده‌اند. قبل از این‌ها هم مشکلاتی با این فونت و خیلی از فونتهای رایج دیگر داشتیم مثل پیاده سازی غلط «ي» و «ك» و «ة» عربی و بعضی کاراکترهای خاص مورد نیاز مثل ممیز، درصد و جدا کننده هزارگان فارسی (عربی) و فارسی کردن غلط اعداد انگلیسی و غیره و غیره. همه این مشکلات ما را بر آن داشت تا عزم خود را جزم کرده و همه فونتهای رایج و غیر رایج فارسی را در حد توان جمع کرده و یک مقایسه دقیق از آنها انجام دهیم خصوصا در زمینه بحث سازگاری با برنامه‌هایی مثل Reporting Services و دیگر برنامه‌هایی که از فونت‌ها انتظار دارند به غیر از کاراکترهای فارسی، کاراکترهای انگلیسی هم در فونت پیاده سازی شده باشد.
من برای این کار فونتهای معروف «سری بی برنا رایانه» که تقریبا در هر ویندوزی پیدا می‌شود، فونتهای «فارسی وب»، فونتهای طراحی شده توسط «انجمن کاربران ایرانی اپل مکینتاش» یعنی «ایرماگ»، فونتهای عربی «مایکروسافت»، فونت «ایران نستعلیق شورای عالی اطلاع رسانی»، فونت «فارسی آزاد»، فونت «دجاوو اوبونتو»، فونتهای «موسسه غیر انتفاعی sil»، فونتهای یونیکد مایکروسافت مثل تاهوما و بعضی فونتهای متفرقه مثل «نصف» را مورد بررسی قرار داده و نتیجه را در جدول زیر خلاصه کردم. مبنای مقایسه و رتبه بندی فونت‌ها، سازگاری با استانداردهای ۶۲۱۹ و ۹۱۴۷ (که نسخه جدیدتر استاندارد ۲۹۰۱ است) و ابزار گزارش‌گیری مایکروسافت یعنی MS SQL Reporting Services بوده است. استانداردهای فوق الذکر آخرین و معتبرترین استانداردها موجود در زمینه فارسی نویسی در زمینه کامپیوتر هستند. همان طور که از جدول مقایسه پیداست عمده مشکل بر سر کاراکترهای خاص فارسی (عربی) مثل ممیز، اعداد، جدا کننده هزارتایی‌ها و علامت مخصوص ریال است. فونت‌هایی که عدم سازگاری آنها با استانداردهای فوق بیش از حد خاصی بوده از جدول مقایسه حذف شده‌اند یعنی اگر فونتی در این بررسی بوده ولی در جدول حاضر نیست به علت ناسازگاری بیش از حد آن بوده مثل فونتهای «سری بی» و فونت «فارسی آزاد». البته با توجه به معیارهای استاندارد ۶۲۱۹ و ۹۱۴۷ و مشکلات مربوط به Reporting Services فقط ۴ فونت «ترافیک فارسی وب»، «تبریز ایرماگ»، «شهرزاد» و «لطیف» توانسته‌اند از این آزمون سربلند بیرون بیایند! دو فونت آخر توسط موسسه غیر انتفاعی sil تهیه شده‌اند.
من برای این کار فونتهای معروف «سری بی برنا رایانه» که تقریبا در هر ویندوزی پیدا می‌شود، فونتهای «فارسی وب»، فونتهای طراحی شده توسط «انجمن کاربران ایرانی اپل مکینتاش» یعنی «ایرماگ»، فونتهای عربی «مایکروسافت»، فونت «ایران نستعلیق شورای عالی اطلاع رسانی»، فونت «فارسی آزاد»، فونت «دجاوو اوبونتو»، فونتهای «موسسه غیر انتفاعی sil»، فونتهای یونیکد مایکروسافت مثل تاهوما و بعضی فونتهای متفرقه مثل «نصف» را مورد بررسی قرار داده و نتیجه را در جدول زیر خلاصه کردم. مبنای مقایسه و رتبه بندی فونت‌ها، سازگاری با استانداردهای ۶۲۱۹ و ۹۱۴۷ (که نسخه جدیدتر استاندارد ۲۹۰۱ است) و ابزار گزارش‌گیری مایکروسافت یعنی MS SQL Reporting Services بوده است. استانداردهای فوق الذکر آخرین و معتبرترین استانداردها موجود در زمینه فارسی نویسی در زمینه کامپیوتر هستند. همان طور که از جدول مقایسه پیداست عمده مشکل بر سر کاراکترهای خاص فارسی (عربی) مثل ممیز، اعداد، جدا کننده هزارتایی‌ها و علامت مخصوص ریال است. فونت‌هایی که عدم سازگاری آنها با استانداردهای فوق بیش از حد خاصی بوده از جدول مقایسه حذف شده‌اند یعنی اگر فونتی در این بررسی بوده ولی در جدول حاضر نیست به علت ناسازگاری بیش از حد آن بوده مثل فونتهای «سری بی» و فونت «فارسی آزاد». البته با توجه به معیارهای استاندارد ۶۲۱۹ و ۹۱۴۷ و مشکلات مربوط به Reporting Services فقط ۴ فونت «ترافیک فارسی وب»، «تبریز ایرماگ»، «شهرزاد» و «لطیف» توانسته‌اند از این آزمون سربلند بیرون بیایند! دو فونت آخر توسط موسسه غیر انتفاعی sil تهیه شده‌اند.
جدول مقایسه فونتهای رایج فارسی
| نام رایج فونت | نام فونت در مجموعه MS Office | تولید کننده | میزان پشتیبانی از سطوح ۱ و ۲ و ۳ صفحه کلید ۹۱۴۷ | آیا امکان تایپ انگلیسی با همان فونت وجود دارد؟ | آیا الفبا و حروف انگلیسی در خود فونت پیاده سازی شده است؟ | با MS SQL Reporting Services 2008 سازگار است؟ | |
| ۱ | نازلی | Nazli | فارسی وب | به جز کاراکترهای: U+FD3F و U+FD3E | خیر | بله | بله |
| ۲ | ترافیک | Terafik | فارسی وب | به طور کامل | خیر | بله | بله |
| ۳ | رویا | Roya | فارسی وب | به طور کامل | خیر | خیر | خیر |
| ۴ | کودک | Koodak | فارسی وب | به طور کامل | خیر | خیر | خیر |
| ۵ | هما | Homa | فارسی وب | به طور کامل | خیر | خیر | خیر |
| ۶ | تیتر | Titr | فارسی وب | به طور کامل | خیر | خیر | خیر |
| ۷ | زر | XB Zar | ایرماگ | به جز کاراکترهای: U+066C و U+FDFC که به شکل غیر استاندار پیاده سازی شده‌اند | بله | بله | بله |
| ۸ | نیلوفر | XB Niloofar | ایرماگ | همه به جز U+066C که به شکل اشتباه پیاده سازی شده | بله | بله | بله |
| ۹ | ریاض | XB Riyaz | ایرماگ | همه به جز U+066C که به شکل اشتباه پیاده سازی شده | بله | بله | بله |
| ۱۰ | رویا | XB Roya | ایرماگ | همه به جز U+066C که به شکل اشتباه پیاده سازی شده | بله | بله | بله |
| ۱۱ | شفیق | XB Shafigh | ایرماگ | همه به جز U+066C که به شکل اشتباه پیاده سازی شده | بله | بله | بله |
| ۱۲ | شیراز | XB Shiraz | ایرماگ | همه به جز U+066C که به شکل اشتباه پیاده سازی شده | بله | بله | بله |
| ۱۳ | ثلث | XB Sols | ایرماگ | همه به جز U+066C که به شکل اشتباه پیاده سازی شده | بله | بله | بله |
| ۱۴ | تبریز | XB Tabriz | ایرماگ | به طور کامل | بله | بله | بله |
| ۱۵ | تیتر | XB Titre | ایرماگ | همه به جز U+066C که به شکل اشتباه پیاده سازی شده | بله | بله | بله |
| ۱۶ | تیتر سایه‌دار | XB Titre Shadow | ایرماگ | همه به جز U+066C که به شکل اشتباه پیاده سازی شده | بله | بله | بله |
| ۱۷ | یاقوت | XB Yagut | ایرماگ | همه به جز U+066C که به شکل اشتباه پیاده سازی شده | بله | بله | بله |
| ۱۸ | یاس | XB Yas | ایرماگ | همه به جز U+066C که به شکل اشتباه پیاده سازی شده | بله | بله | بله |
| ۱۹ | ترافیک | XM Traffic | ایرماگ | همه به جز U+066C که به شکل اشتباه پیاده سازی شده | بله | بله | بله |
| ۲۰ | وحید | XM Vahid | ایرماگ | همه به جز U+066C که به شکل اشتباه پیاده سازی شده | بله | بله | بله |
| ۲۱ | یرموک | XM Yermook | ایرماگ | همه به جز U+066C که به شکل اشتباه پیاده سازی شده | بله | بله | بله |
| ۲۲ | وستا | XP Vosta | ایرماگ | همه به جز U+066C که به شکل اشتباه پیاده سازی شده | بله | بله | بله |
| ۲۳ | زیبا | XP Ziba | ایرماگ | همه به جز U+066C و U+064A که به شکل اشتباه پیاده سازی شده | بله | بله | بله |
| ۲۴ | نستعلیق | IranNastaliq | شورای عالی اطلاع رسانی | همه به جز U+0643 و U+0670 و U+064A و U+2010 و U+FD3E و U+FD3F و U+0649 و U+0656 | بله | بله | بله |
| ۲۵ | سگو | Segoe UI | مایکروسافت | همه به جز: U+066B و U+066C و U+2010 و U+FD3E و U+FD3F | بله | بله | بله |
| ۲۶ | تاهوما | Tahoma | مایکروسافت | همه به جز: U+066C و U+066B و U+FDFC و U+2010 و U+FD3E و U+FD3F و U+0656 | بله | بله | بله |
| ۲۷ | آریال | Arial (Body CS) | مایکروسافت | همه به جز: U+066C و U+066B و U+FDFC و U+2010 و U+FD3E و U+FD3F و U+0656 | بله | بله | بله |
| ۲۸ | تیتر بی | B Titr | برنا رایانه | نا سازگاری خیلی زیادی دارد | خیر | خیر | خیر |
| ۲۹ | شهرزاد | Scheherazade | موسسه غیر انتفاعی sil | به طور کامل | بله | بله | بله |
| ۳۰ | لطیف | Lateef | موسسه غیر انتفاعی sil | به طور کامل | بله | بله | بله |
جدول معرفی بعضی کاراکترهای یونیکد که در این متن به آنها اشاره شده است
| کد | نام رایج فارسی | نام یونیکدی | شکل بر اساس استاندارد یونیکد نسخه ۵٫۱ | |
| ۱ | U+0643 | حرف «ك» عربی که نباید در متون فارسی استفاده شود. | ARABIC LETTER KAF |  |
| ۲ | U+0649 | حرف عربی «ى» بی‌نقطه | ARABIC LETTER ALEF MAKSURA |  |
| ۳ | U+064A | حرف «ي» عربی که نباید در متون فارسی استفاده شود. | ARABIC LETTER YEH |  |
| ۴ | U+0656 | الف مقصوره پایین فارسی | ARABIC SUBSCRIPT ALEF |  |
| ۵ | U+066B | ممیز مخصوص عربی (فارسی) که شبیه «اسلش» است نه ممیز و کامای انگلیسی یا فارسی | ARABIC DECIMAL SEPERATOR |  |
| ۶ | U+066C | جدا کننده هزارگان عربی (فارسی) که بر خلاف تصور بالای خط نوشتن می‌نشیند نه پایین آن | ARABIC THOUSANDS SEPERATOR |  |
| ۷ | U+0670 | الف مقصوره فارسی | ARABIC LETTER SUPERSCRIPT ALEF |  |
| ۸ | U+2010 | این کاراکتر جایگزین دقیق‌تر کاراکتر خط تیره است | HYPHEN |  |
| ۹ | U+FD3E | پرانتز تزیینی چپ | ORNATE LEFT PARENTHESIS |  |
| ۱۰ | U+FD3F | پرانتز تزیینی راست | ORNATE RIGHT PARENTHESIS |  |
| ۱۱ | U+FDFC | علامت مخصوص «ریال» | RIAL SIGN |  |
منابع و مراجع
| با تشکر از |
| شرکت فراکنش به خاطر حمایت از پروژه زمان‌بر استانداردسازی |
| ناصر حاجلو به خاطر بررسی مشکلات Reporting Services |
| کلیه کسانی که مشکلات این مقایسه را اعلام می‌کنند |
| کلیه علاقه‌مندان به بهبود وضعیت خط و زبان فارسی در محیط کامپیوتر و اینترنت |
پ. ن.: دو فونت «موسسه sil» به جدول مقایسه‌ها اضافه شد.
Comments
بسیار عالی بود . فوق العاده. به قول برادران فرنگی
Exhousting , Amazing
و به وقل خو.دمون براوو . مطلب حرف نداشت با زهم از این مطالب بنویس . فقط اگر می تونستی چند تا عکس هم با charmap بزاری مطلب به طور حیرت انگیزی فوق العاده تر میشد . خسته نباشی . دستت درد نکنه
سلام
من فونت شهرزاد رو نصب کردم. کلمه‌ی «اعلام» رو که می‌نویسم ایراد داره. عکس رو توی این آدرس گذاشتم:
http://ifile.it/ujm1k79
با سلام
ممنون از پست اخیر، اما حرفی از صفحه‌کلید استاندارد به میان نیاوردین، هنوز بسیاری از کاربران ویندوزی ما نمی‌دونن که دارن از صفحه‌کلید غیر استانداردی استفاده می‌کنن و تلاشی هم در این جهت صورت نمی‌گیره، به این خاطر در جست‌و‌جوها اینترنتی بسیاری از نتایج رو ممکنه از دست بدیم و کلی مشکل دیگه.
باز هم تشکر می‌کنم
یا علی
به زودی مطالبی را هم راجع به استاندارد صفحه کلید فارسی خواهم نوشت
@موسوی: من نتوانستم عکس شما را باز کنم، ولی خودم در Word 2007 با فونت شهرزاد کلمه «اعلام» را نوشتم ولی چیزی غیر عادی ندیدم. عکس آن در اینجا موجود است: http://i28.tinypic.com/1z3a3xg.png
بسیار عهالی بود دوست عزیز
کارم راه افتاد
ایشالا کار تو هم راه بیافته
ممنون
Author
خوشحالم که مفید بوده برای شما
این فونت ها خوبند ولی در ssrs موقع اکسپورت به pdf رندر نمی شوند و فونت پیش فرض میایند
اگر راه حل به نظر دوستان برسند ممنون میشوم که از طریق ایمیل به بنده نیز اطلاع دهند
ممنون و متشکر از همه دوستان
Author
این مطلب خیلی قدیمی است. خیلی جالبه که هنوز می تواند مصداق داشته باشد. من خودم راه حلی ندارم ولی امیدوارم بقیه دوستان بتوانند راه حلی برای مشکل شما پیدا کنند