استفاده از کامپیوترها در مدرسه

امروز هم قسمت بود که سری به مدرسه و کامپیوترهای آن بزنم. متأسفانه همان آه و حسرتی که دفعه پیش دچارش شدم، امروز هم دچارش شدم.

یکی از مسئولین مدرسه از چند سری مناسبت‌های مدرسه عکس گرفته و از قبل در یک فلش دیسک ذخیره کرده بود. اما فلش دیسک دچار ویروس New Folder شده بود و به جز Shortcutهای نادرست چیز دیگر را نشان نمی داد. او می‌خواست فایل‌ها را به سی دی منتقل کند و برای اداره ارسال کند اما امکان آن را نداشت. تازه قبل از دیدن محتوای ویروسی فلش مشکل Detect نشدن فلش دیسک را توسط ویندوز داشتیم که بعد از مراجعه به پشت کامپیوتر متوجه شدیم که پورت USB کامپیوتر شل است و ایراد دارد. من توانستم به ضرب و زور Command Prompt بخشی از فایل‌های داخل فلش را به یک جای مطمئن کپی کنم که آن هم چون اسم بعضی فولدرها فارسی بود و از DOS دیده نمی‌شد کار آسانی نبود. آخر سر هم فولدرهای استخراج شده را روی Desktop گذاشتم که انبوهی فایل و فولدر دیگر در آن رها بودند.

کامپیوتر یکی دیگر از مسئولان مدرسه امکان اجرای Nero Burning ROM را نداشت. نسخه موجود Expire شده بود و نیاز به ورود Serial Key داشت. من به ایشان توضیح دادم که چون این نرم‌افزار پولی است و ما پولش را نداده‌ایم این مشکل وجود دارد. ایشان هم از دیدگاه خودش توضیح داد که پول این سی دی پرداخت شده و من مجبور شدم که راجع به قیمت واقعی نرم‌افزار و قیمت سی دی های کپی توضیح بدهم. به هر حال Nero قابل پاک شدن هم نبود و ویندوز خطا می‌داد که چنین نرم افزاری اصلاً روی سیستم نصب نیست. اقدام به نصب مجدد Nero کردم. اول پیغامی راجع به ناسازگاری Nero با ویندوز دریافت کردیم. در باب قدیمی بودن ویندوز 7 و لزوم به روز بودن ویندوز و نرم‌افزارها صحبت کردم. اما خودم یادم آمد که مشکل خیلی از این کاربران، ناسازگاری نرم‌افزارهای سازمانی روزمره شان با ویندوزهای جدیدتر است.

اگر نمی‌دانید ناسازگاری یعنی چه، سعی کنید نرم‌افزار بیمه (تأمین اجتماعی) یا نرم‌افزار مالیات (تهیه اظهار نامه) را روی ویندوز کامپیوتر خودتان نصب کنید تا ببینید چقدر Windows XP چقدر عزیز بوده. راهنمای نصب خیلی از این نرم‌افزارها را که می‌بینی، متوجه می‌شوی که باید خیلی از تنظیمات ویندوز را دستکاری کنی تا موفق شوی آن‌ها را اجرا کنی. یک مثال معروف دیگر که مثلاً تحت وب هم هست عبارت هست از وب سایت بعضی دانشگاه‌ها مثل پیام نور که پرداخت شهریه و انتخاب واحد و مشاهده نمرات از طریق آن‌ها انجام می شود. این وب سایت در حالت عادی فقط از IE در ویندوز XP قابل استفاده است.

در کامپیوتری که مشکل Nero داشت بالاخره موفق شدیم که آن را نصب کنیم. اما همین که خواستیم یک سری فایل را داخل CD خام بریزیم متوجه شدیم که جناب ویندوزشان با اسامی فولدر و فایل فارسی مشکل دارند. Nero چنین فولدر و فایل‌هایی را قبول نمی کند. مکانیزم Zip مادر زاد ویندوز هم دقیقاً سر همین موضوع مشکل داشت. من نتوانستم این مشکل را حل کنم. قرار شد امروز بگردم ببینم راه حلی برای آن هست یا نه.

آمدم که راجع به مضرات استفاده از حروف فارسی در نام فایل و نام فولدر صحبت کنم که ناخودآگاه یادم آمد بخش اساسی از مشکل IT مملکت، کیفیت پایین آموزش است. کاربران به اندازه کافی به ویندوز و قرتی بازی‌های آن مسلط نیستند در حالی که فکر می‌کنم همگی مدرک ICDL را اقلاً داشته باشند. زمان سربازی یک سرهنگ داشتیم که رفته بود دوره IT اجباری بگذراند اما برگه سوالاتش را می‌آورد به لیسانس وظیفه های کامپیوتر می‌داد تا جواب بدهند. حالا نمی‌دانم در آموزش و پرورش هم، همین‌جوری مدرک می‌گیرند یا اینکه نه واقعاً مشکل از کیفیت پایین آموزش و یا عدم استمرار آن است. یا شاید هم مشکل از این است که اداره و واحد IT به اندازه کافی به مدرسه‌ها Support نمی دهد. به هر حال کاربران عادی کامپیوتر در مدرسه‌ها که اکثراً هم مسن هستند، اطلاعاتشان در حد یک Geek نیست که بنشینند و زیر و بم کامپیوتر و ویندوز را بیرون بریزند. در یکی از مواردی که در همین مدرسه به اون برخورد کردم، DVD Drive کار نمی کرد. Case را باز کردم دیدم اصلا Power آن وصل نیست. واقعا از دفتر دار مدرسه انتظار هست که چنین مشکلاتی را کشف و رفع کند؟ یعنی واقعا ایشان باید فرق کابل دیتا و کابل برق را بداند و توانایی باز و بسته کردن Case را داشته باشد؟

یادم هست یک زمانی یک مجله‌ای بود راجع به کامپیوتر که کاربری آن را در سطح مقدماتی توضیح می داد. اسم آن «کامپیوتر جوان» بود. به نظرم وجود چنین مجلاتی می‌تواند سواد IT را بالا ببرد. اما افسوس که

بدبختی که یکی و دو تا نیست. همین دوستان به من گفتند که پیش آمده کلی وقت گذاشتند و از هفت خوان مشکلات کامپیوترها گذشته اند و یک CD/DVD رایت کرده اند. اما اشتباها یک CD خام برای اداره ارسال شده. اما اداره متوجه خالی شدن آن نشده و هیچ فیدبک منفی نداده! گفتند که در مورد ارسال اطلاعات با سامانه های آنلاین هم مشکلات مشابهی بوده. اداره در بعضی بخش ها اصلا چک نمی کند که دیتا ارسال شده یا نه. یعنی چی؟ یعنی اداره هیچ انگیزه‌ای برای مدرسه‌ها ایجاد نمی‌کند که کارهایشان را الکترونیکی انجام بدهند. شاید هم بخش مربوط در اداره هم با مشکلات مشابهی دست و پنجه نرم می‌کند و DVD Drive اون هم مشکل دارد.

توی چهار تا دونه کامپیوتر مدرسه آنقدر مشکل هست که دیگر نمی‌شود راجع به کرک بودن اکثر محصولات مورد استفاده از جمله ویندوز، آفیس و حتی بخش‌هایی از نرم افزارهای سازمانی صحبت کرد. اینکه غیر قانونی بودن و قفل شکسته بودن آن‌ها و نداشتن Support ازشرکت های تولید کننده زمینه چه مشکلاتی را که ایجاد نکرده اند. سال‌ها پیش طرحی داده شده برای جایگزین کردن ویندوزهای ادارات با لینوکس. هم کارهای خوبی در آن انجام شد (فارسی سازی) و هم دزدی های زیادی در آن اتفاق افتاد. اما متأسفانه آن طرح نیمه تمام ماند. البته هدف اولیه طرح، رفع وابستگی از آمریکا و مسائل امنیتی بود ولی خوب اگر اون طرح به سر انجام می‌رسید مشکل ویندوز ها و نرم افزارهای قفل شکسته هم تا اندازه زیادی حل می شد.

روی یکی دیگر از کامپیوترها قرار بود یک نرم افزاری برای ورود اطلاعات نصب شود. با این مسئول آن اهل کلنجار رفتن با سیستم بود ولی موفق نشدیم آن را نصب کنیم. نرم‌افزار مربوطه بعد از اجرا از کاربر می‌خواست یا به اینترنت وصل شود و هزینه آن را بپردازد یا اینکه فایل قفل را که قبلاً خریداری شده را به نرم‌افزار معرفی کند. این نرم‌افزار یکی از نرم افزارهای سازمانی مورد استفاده در آموزش و پرورش بود و به همین علت برای من خیلی عجیب بود که پولی باشد. جدای از این آنقدر UI پر جزییات و پیچیده‌ای داشت که بعید است یک کاربر کم حوصله بتواند به راحتی از آن استفاده کند. اینجاست که باید سراغ پروسه تولید نرم‌افزار برویم و به آن گیر بدهیم. که چرا این همه خودمان را در تولید نرم‌افزار ماهر می‌دانیم (یا چرا کارفرما به این چیزها توجه نمی‌کند و آن را در قرارداد در نظر نمی گیرد) ولی نرم‌افزار Desktop که می نویسیم فقط در یک نسخه از ویندوز اجرا می‌شود و در نه در همه ویندوزها. تازه در آن یکی هم باید کلی سیستم را تغییر بدهیم که نرم‌افزار عزیز ما بتواند روی آن اجرا شود. چرا استفاده از نرم افزاری که می نویسیم اینقدر سخت است و مراحل پیچیده دارد؟ چرا کار با UI آن سخت است؟ مگر هدف ما از تولید نرم‌افزار بالا بردن کارایی او نبوده؟ آیا کسی به ما پول داده که پیچیده بودن ذهن خودمان را به رخ دیگران بکشانیم و برای ملت دست انداز درست کنیم؟ البته که بخشی از این موضوع را باید کارفرما بلد باشد و آن را در قرارداد در نظر بگیرد.

بدبختی بزرگ‌تری وجود دارد. اینکه این همه افراد با این‌جور مشکلات برخورد می کنند. از آدم‌های رهگذر تا برنامه نویسان، از مدیر پروژه ها تا کارفرماها و از کاربران تا تیم های پشتیبانی. ولی چند درصد این مشکلات تجارب و راه حل‌های آن‌ها به طور عمومی (در وبلاگ ها، مجلات یا گروه‌های کاربری) مکتوب می‌شود بلکه به درد نفرات بعدی بخورد؟

وقتی راجع به مشکلات IT در مدرسه می‌نویسم به یاد یکی از بیمارستان ها می‌افتم که مشکلات پیش افتاده و زیادی در همین زمینه IT دارند. یک روز ماوس ندارند، یک روز Share شبکه ندارند، یک روز مسئول IT نیست و رمز عبور فلان وب سایتی که قرار است دیتا به آن وارد شود فقط دست او است. کاربران که هر چیزی بلد باشند کار با کامپیوتر را بلد نیستند.

نمی‌دانم واقعاً کجای قضیه ایراد دارد که اینقدر در موضوع IT بال بال می‌زنیم و هر روز بیشتر از دیروز در عمق شکاف دیجیتال فرو می رویم.